Pewex: Luksusowe Auta PRL dla Nielicznych

Kupowanie samochodów w Pewexie to zjawisko, które stanowiło luksus czasów PRL, dostępny jedynie dla nielicznych. W czasach komunistycznych nabycie auta wiązało się z trudnościami, a Pewexy, czyli sklepy sprzedające towary importowane w zamian za waluty dewizowe, były jednym z nielicznych sposobów na zdobycie takowego.

Pewex, co jest skrótem od „Przedsiębiorstwa Eksportu Wewnętrznego”, został stworzony przez ekipę towarzysza Gierka. Paradoksalny termin "eksport wewnętrzny" służył do wyciągania od obywateli walut dewizowych, które następnie były wykorzystywane do zakupów zagranicznych towarów bądź do spłaty kredytów. Klienci z walutą mogli od 1972 roku kupować różnorodne produkty, ale ich dostępność zależała od stanu ich finansów – co bywało poważnym ograniczeniem.

Pewexy były miejscem, gdzie można było dokonywać zakupów jedynie z użyciem wymienialnych walut zagranicznych i bonów towarowych Polskiej Kasy Opieki. Zmiana ustroju umożliwiła później dokonywanie płatności w polskich złotych. Mimo że sklepy były formalnie przeznaczone dla cudzoziemców i Polaków wracających z zagranicznych kontraktów, to w rzeczywistości częściej odwiedzali je ci, którzy zdobyli wymienialną walutę na czarnym rynku lub dostali ją od rodziny z zagranicy.

Asortyment w Pewexach był niezwykle różnorodny. Obejmuje towar od żywności po elektronikę, zabawki (w tym znane klocki LEGO), odzież i samochody. Auta sprzedawane w Pewexach różniły się od tych powszechnie dostępnych w Polsce – często były w lepszej jakości i bogatszej wersji wyposażeniowej.

Najtańszym autem oferowanym w Pewexie był Polski Fiat 126p, znany również jako Maluch. W 1981 roku jego koszt wynosił 1700 dolarów, co w przeliczeniu na polskie złote ostro uderzało w portfele Polaków. W tamtym czasie miesięczna pensja wykwalifikowanego pracownika wynosiła około 7700 zł, a kurs dolara oscylował wokół 216 zł - co sprawiało, że aby zdobyć Malucha, należało poświęcić niemal cztery lata pracy, przy założeniu braku innych wydatków, co w praktyce było wręcz nieosiągalne.

W przypadku samochodów zagranicznych sytuacja była jeszcze bardziej dramatyczna. Dacia 1300 kosztowała około 3000 dolarów, a za Toyotę Corollę trzeba było zapłacić powyżej 5000 dolarów. Co ciekawe, modele takie jak Volkswagen Golf mogły przekroczyć wartość 7000 dolarów w zależności od wybranej wersji.

Choć samochody z Pewexów były luksusowe i niezwykle drogie, to na ich zakup mogli sobie pozwolić jedynie nieliczni. Dziś, w erze wolnego rynku, możliwość zakupu samochodu nie powoduje już takich frustracji i trudności. Można jedynie wspomnieć z sentymentem o odległych czasach, gdy kupno auta było niemalże marzeniem, z którego wiele osób musiało się zrezygnować.